پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت لغو حجاب اجباری

گزارش تفصیلی حجاب و عفاف ستاد امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر مشحون از غلط‌های تایپی و املایی و از نظر محتوایی نمونه کاملی از وربالیسم ایدئولوژیک است. در صفحه ۱۸ درباره پیامد لغو حجاب اجباری نوشته است: «از آن جا که رهاسازی پوشش تا برهنگی کامل و ارتباطات ناسالم علنی پیش خواهد رفت و این مشکل در حد مسائل نازل اخلاقی و حادتر مانند همجنس گرایی مطرح خواهد شد، لذا این رویکرد مشکل را حل نخواهد کرد.» و بعد فهرستی از پیامدهای لغو قانون حجاب ردیف کرده است که از افزایش طلاق تا کاهش تمایل جوانان به ازدواج و افزایش جرائم جنسی در خانواده‌ّا را دربرمی‌گیرد و یک فرد عاقل نیست که بپرسد مگر در سایر کشورهای مسلمان که حجاب اجباری نیست شاهد این مسائل هستیم؟ اساسا این ادعاها به کدام گزارش آماری در سایر کشورهای مسلمان یا پژوهش میدانی یا مقایسه تاریخی- تطبیقی مستند است؟

تا آنجا که من تحقیق کردم لغو قانون حجاب اجباری تنها یک پیامد کوتاه‌مدت دارد: کاهش پوشش درصد اندکی از زنان و افزایش مزاحمت خیابانی برای آنان.

شواهد علمی این حدس چیست؟ یافته‌های تحقیق سراج زاده، جواهری و رحمتی (مطالعات اجتماعی ایران، ۱۳۹۴) در مقاله « پوشش زنان و احساس امنیت در فضاهای عمومی» نشان داد زنانی که در فضاهای عمومی پوشش بیشتری دارند کمتر قربانی خشونت‌های جنسی می‌شوند. حدود نود درصد پاسخگویان در طول یک سال دست‌کم یک بار با رفتارهایی مثل تنه زدن و تماس‌های تعمدی و نیز آزار بصری مواجه شده‌اند. حدود سه چهارم آنان دست کم یک‌بار متلک شنیده‌اند. البته احساس امنیت جنسی با نوع پوشش رابطه‌ای نداشت و همه زنان دانشجوی نمونه تحقیق با هر نوع پوششی به یک میزان نگران مواجه شدن با آزارهای جنسی خیابانی بودند. زنان دارای پایبندی دینی و پوشش بیشتر، بیش از دیگران زنان را مقصر می‌پنداشتند با این حال زنانی که تجربه آزار جنسی داشته‌اند کمتر چنین می‌اندیشیدند.

اما مردان مزاحم چه کسانی هستند؟ تنها تحقیق ایرانی که یافتم با عنوان «مطالعه اثر مولفه‌های اجتماعی-فرهنگی والدین بر مزاحمت جنسی (خیابانی) فرزند پسر» از احمدی و بیورانی (مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، ۱۳۹۵) نشان می‌دهد که در جامعه نمونه شامل ۳۸۰ مرد جوان ساکن شهر سنندج به جز ۱۸ نفر بقیه یکی از چهار نوع مزاحمت بصری (چشم‌چرانی، چشمک زدن)، کلامی (متلک‌پرانی، به کارگیری الفاظ رکیک) تعقیبی (اصرار به سوار شدن در اتومبیل، شماره دادن، تعقیب فرد) و فیزیکی (لمس بدن، سد کردن راه فرد، عورت‌نمایی) را مرتکب شده‌اند. که ۱۲ درصد دارای مزاحمت زیاد بودند و ۸ درصد مزاحمت در حد متوسط. میزان سنتی‌بودن، میزان جنسیت‌زدگی و میزان خشونت در خانواده تاثیرگذارترین متغیرها بر مزاحمت جنسی هستند.

نتایج این دو تحقیق در کنار هم تایید می‌کند همان دیدگاه سنتی که پوشش زنان را مقصر بزده‌دیدگی آنها می‌داند باعث ارتکاب بزه و مزاحمت خیابانی در میان مردان است. پس مقصرپنداری قربانیان (زنان) و درخواست از آنان برای پوشیدگی بیشتر مشکل را حل نمی‌کند زیرا ذهنیت سنتی مردان که عامل مزاحمت است همچنان باقی است و تاکید بر مقصر بودن پوشش زنان آن را تقویت می‌کند. موثرترین راه‌ کاهش ناامنی زنان همان‌گونه که تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد اصلاح نگرش‌های سنتی و نگاه جنسیت‌زده به زنان است. لغو قانون حجاب اجباری و تمرکز بر جرم‌انگاری مزاحمت مردان فرصتی است تا مردان ایرانی احترام گذاشتن به فردیت و انتخاب پوشش زنان را یاد بگیرند و در بلندمدت از نگاه جنسیت‌زده و مزاحمت بکاهند تا احساس امنیت و امکان فعالیت زنان در فضاهای عمومی افزایش یابد.